Υπάρχουν δύο βασικοί χρησιμοποιούμενοι τύποι πρωτοβουλιών όπου οι πολίτες ενώνονται για την αντιμετώπιση κοινών ενεργειακών ζητημάτων: Ενεργειακές κοινότητες, οι οποίες μπορούν να διαχωριστούν περαιτέρω σε Ενεργειακές Κοινότητες Πολιτών ή Κοινότητες Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας, και Ενεργειακοί Συνεταιρισμοί.
Ενεργειακές κοινότητες
Οι ενεργειακές κοινότητες είναι μια αναδυόμενη έννοια για την οποία δεν υπάρχει ένας ευρέως αποδεκτός ορισμός και η οποία εφαρμόζεται με διάφορους τρόπους, όπως
ένας πιθανός τύπος οργάνωσης συλλογικών δράσεων των πολιτών στο ενεργειακό σύστημα
οντότητες που μπορούν να ασκούν δραστηριότητες σχετικές με την ενέργεια, π.χ. παραγωγή, διανομή, προμήθεια, συγκέντρωση, κατανάλωση, διαμοιρασμό, αποθήκευση ενέργειας, παροχή υπηρεσιών σχετικών με την ενέργεια
μη εμπορικός τύπος φορέων της αγοράς που συνδυάζουν μη εμπορικούς οικονομικούς στόχους με περιβαλλοντικούς και κοινωνικούς κοινοτικούς στόχους
συλλογικές εκστρατείες αλλαγής, συλλογικές επενδύσεις σε ηλιακούς συλλέκτες, ιδιοκτησία μιας εταιρείας παροχής ενέργειας ή ακόμη και ενός δικτύου διανομής.
Υπάρχουν δύο νέοι επίσημοι ορισμοί σε επίπεδο ΕΕ για τις ενεργειακές κοινότητες, συγκεκριμένα "Ενεργειακή Κοινότητα Πολιτών" και "Κοινότητα Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας".
Ενεργειακή Κοινότητα Πολιτών (ΕΚΠ)
"Νέοι παράγοντες της αγοράς, νέοι τύποι δομής μελών, απαιτήσεις διακυβέρνησης και σκοπός" (Ορίζεται στο: Οδηγία για την εσωτερική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας (ΕΕ) 2019/944 [Ιούνιος 2019])
- Διακυβέρνηση: ανοικτή καιεθελοντική
- Ιδιοκτησία και έλεγχος: πολίτες, τοπικές αρχές και μικρές επιχειρήσεις
- Σκοπός: κοινωνικά, οικονομικά και περιβαλλοντικά οφέλη και όχι οικονομικά κέρδη
- Γεωγραφική εμβέλεια: όχι απαραίτητα η ίδια γεωγραφικήτοποθεσία
- Τεχνολογία: ουδέτερη (τόσο με βάση τις ανανεώσιμες πηγές όσο και με βάση τα ορυκτά καύσιμα)
- Δραστηριότητες: παραγωγή, διανομή, προμήθεια, κατανάλωση, διαμοιρασμός, συγκέντρωση και αποθήκευση ηλεκτρικής ενέργειας, καθώς και ενεργειακή απόδοση, φόρτιση ηλεκτρικών οχημάτων και άλλες εμπορικές υπηρεσίες που σχετίζονται με την ενέργεια
- Συμμετέχοντες: οποιοσδήποτε (φυσικά πρόσωπα, τοπικές αρχές και πολύ μικρές, μικρομεσαίες και μεγάλες επιχειρήσεις...)
- Αυτονομία: δεν ορίζεται, αλλά η λήψη αποφάσεων θα πρέπει να περιορίζεται στα μέλη ή τους μετόχους που δεν ασκούν εμπορική δραστηριότητα μεγάλης κλίμακας και για τους οποίους ο ενεργειακός τομέας δεν αποτελεί κύριο τομέα ή οικονομική δραστηριότητα
- Αποτελεσματικός έλεγχος: φυσικά πρόσωπα, τοπικές αρχές και πολύ μικρές και μικρές επιχειρήσεις
Κοινότητα Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (REC)
"Ένας τρόπος για την επέκταση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας" (Ορίζεται στο: Οδηγία (ΕΕ) 2018/2001 για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας [Δεκέμβριος 2018])
- Διακυβέρνηση: ανοικτή και εθελοντική
- Ιδιοκτησία και έλεγχος: πολίτες, τοπικές αρχές και μικρές επιχειρήσεις
- Σκοπός: κοινωνικά, οικονομικά και περιβαλλοντικά οφέλη και όχι οικονομικά κέρδη
- Γεωγραφικό πεδίο εφαρμογής: τοπικές κοινότητες που οργανώνονται κοντά στα έργαΑΠΕ
- Τεχνολογία: όλες οι μορφές ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στους τομείς της ηλεκτρικής ενέργειας και της θερμότητας
- Δραστηριότητες: παραγωγή, διανομή, κατανάλωση, αποθήκευση, πώληση, συγκέντρωση, προμήθεια και διαμοιρασμός ανανεώσιμης ενέργειας, καθώς και εμπορικές υπηρεσίες που σχετίζονται με την ενέργεια
- Συμμετέχοντες: φυσικά πρόσωπα, τοπικές αρχές και πολύ μικρές, μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις (και πρέπει να είναι προσβάσιμες σε καταναλωτές χαμηλού εισοδήματος ή σε ευάλωτα νοικοκυριά)
- Αυτονομία: θα πρέπει να είναι σε θέση να παραμείνει αυτόνομο από τα μεμονωμένα μέλη και άλλους παραδοσιακούς παράγοντες της αγοράς που συμμετέχουν στην κοινότητα ως μέλη ή μέτοχοι
- Αποτελεσματικός έλεγχος: φυσικά πρόσωπα, τοπικές αρχές και πολύ μικρές, μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις
Ενεργειακοί συνεταιρισμοί
Οι κοινοτικές ενεργειακές πρωτοβουλίες μπορούν επίσης να λάβουν ποικίλες νομικές μορφές (εταιρείες περιορισμένης ευθύνης, καταπιστεύματα, ενώσεις, συμπράξεις, ιδρύματα, μη κερδοσκοπικοί οργανισμοί...), με τον πιο συνηθισμένο τύπο να είναι οι συνεταιρισμοί ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.
Ενεργειακός συνεταιρισμός
Ένας τύπος κοινωνικής και οικονομικής επιχείρησης, μια νομική μορφή που επιτρέπει στους πολίτες να κατέχουν και να διαχειρίζονται συλλογικά έργα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, όπου
- η βάση είναι η δημοκρατική διακυβέρνηση (ένα μέλος - μία ψήφος)
- οι κάτοικοι της περιοχής ή από τη γειτονική περιοχή μπορούν να επενδύσουν στην παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, αγοράζοντας μετοχές για τη χρηματοδότηση ενός έργου.
- οι πολίτες μπορούν να καταναλώνουν και να μοιράζονται ανανεώσιμη ενέργεια.
- η διανομή των κερδών είναι περιορισμένη και τα πλεονάσματα επανεπενδύονται για τη στήριξη των μελών της ή/και της κοινότητας.
- η κατανομή των εσόδων από τα έργα ρυθμίζεται από το καταστατικό του συνεταιρισμού, το οποίο σχετίζεται με τον κύριο σκοπό του.
- συνήθως οι αρχές είναι οι ακόλουθες (περιγράφονται από τη Διεθνή Συνεταιριστική Συμμαχία):
- Εθελοντική και ανοικτή συμμετοχή
- Δημοκρατικός έλεγχος των μελών
- Οικονομική συμμετοχή των μελών
- Αυτονομία και ανεξαρτησία
- Εκπαίδευση, κατάρτιση και πληροφόρηση
- Συνεργασία μεταξύ συνεταιρισμών
- Μέριμνα για την κοινότητα
Πιθανές υπηρεσίες
Συλλογή μικροδωρεών για λογαριασμούς ενέργειας
Ορισμένοι συνεταιρισμοί προσφέρουν τη δυνατότητα στους καταναλωτές ενέργειας να κάνουν μικροδωρεές με βάση τους λογαριασμούς ενέργειας. Για παράδειγμα, στη Γαλλία, ο συνεταιρισμός ανανεώσιμων πηγών ενέργειας Enercoop επιτρέπει στους πελάτες του να δωρίζουν 0,01€ για κάθε kWh που καταναλώνουν προς όφελος του ταμείου Energie Solidaire, το οποίο στη συνέχεια ανακατανέμει τα συγκεντρωθέντα χρήματα σε προγράμματα μείωσης της ενεργειακής φτώχειας.
Δωρεές ενεργειακού πλεονάσματος
Η ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, και ιδίως της ηλιακής ενέργειας, προσφέρει νέες προοπτικές στη συλλογή πόρων για τη στήριξη τοπικών οργανώσεων για την αντιμετώπιση της ενεργειακής φτώχειας σε εθνικό επίπεδο. οι δημόσιες αρχές που εγκαθιστούν ηλιακούς συλλέκτες σε δημόσια κτίρια θα μπορούσαν να ανακατανείμουν την πλεονάζουσα παραγωγή για την προμήθεια νοικοκυριών που βρίσκονται σε κατάσταση ενεργειακής φτώχειας.
Σύμβουλοι ενέργειας
Ο συνεταιρισμός ανανεώσιμων πηγών ενέργειας ZEZ βοηθά και παρέχει κατάρτιση σε άνεργους νέους για να τους μετατρέψει σε ενεργειακούς συμβούλους. Χάρη σε αυτό το πρόγραμμα, οι εκπαιδευμένοι νέοι μπορούν να υποστηρίξουν νοικοκυριά με χαμηλό εισόδημα στην τοπική κοινωνία και απασχολούνται από τις τοπικές κυβερνήσεις
Επένδυση του συνεταιρισμού
Ο Coopérnico, ένας πορτογαλικός συνεταιρισμός ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, επιτρέπει στα μέλη του να επενδύσουν σε ηλιακά φωτοβολταϊκά έργα που αναπτύσσονται σε συνεργασία με κοινωνικούς φορείς, όπως φιλανθρωπικά ιδρύματα, εκπαιδευτικά ινστιτούτα ή άλλους συνεταιρισμούς. Χάρη σε αυτές τις πρωτοβουλίες, οι κοινωνικές οντότητες μπορούν να εγκαταστήσουν συστήματα αυτοκατανάλωσης από ανανεώσιμες πηγές στις στέγες τους και να επωφεληθούν από σημαντική μείωση των λογαριασμών ηλεκτρικής ενέργειας. Από την άλλη πλευρά, τα μέλη λαμβάνουν επιτόκια μεταξύ 2,5% και 3% για τις επενδύσεις τους.
Υποστήριξη της υλοποίησης έργων
Η Just a Change είναι μια πορτογαλική μη κερδοσκοπική ένωση που συνεργάζεται με κοινωνικά δίκτυα για τον εντοπισμό νοικοκυριών που βρίσκονται σε κατάσταση φτώχειας και φροντίζει για τη συγκέντρωση των κύριων πόρων που απαιτούνται για την υλοποίηση των έργων. Από το 2010, η ένωση έχει ανακαινίσει με επιτυχία εκατοντάδες σπίτια και ιδρύματα χάρη στην υποστήριξη χιλιάδων εθελοντών που προέρχονται από διάφορες χώρες. Μετά τις εργασίες ανακαίνισης, η Just a Change παρακολουθεί τα ανακαινισμένα κτίρια για να ποσοτικοποιήσει σωστά τις επιπτώσεις των παρεμβάσεών της και να διασφαλίσει ότι κάθε οικογένεια θα υποστηρίζεται περαιτέρω από κοινωνικούς λειτουργούς.